ABD’de kiracı tahliyelerinde artış

Amerika’da kiracı tahliye dosyalarının salgın öncesi dönemi aştığı ortaya çıktı. Federal yönetim, bazı eyaletler, evsizlerin sayısının artmasına neden olan bu soruna çare bulma arayışında ama atılan adımlar şimdilik yetersiz kalıyor gibi.

Amerika’da tahliye dosyaları salgın öncesi dönemi geçti.

Princeton Üniversitesi bünyesinde kurulan ve tahliye krizinin kamuoyu tarafından daha iyi anlaşılması için veriler ortaya koyan Eviction Lab adlı kuruluşun bulguları bunu ortaya koyuyor.

Buna göre 2022’de ev sahipleri yaklaşık 970 bin tahliye dosyası doldurdu. Bu 2021’e kıyasla %78,6’lık bir artış anlamına geliyor.

Ülkenin en büyük ikinci eyaleti Teksas’ta tahliye dosyaları 270 binle rekor seviyeye yükseldi.

Bazı kentlerde bu durum salgın öncesi dönemin oldukça üzerinde.

Ülkenin dördüncü büyük kenti Houston’da Nisan ayında artış yüzde 56. Minneapolis/St.Paul bölgesinde Mart ayında artış yüzde 106, Nisan’da yüzde 55 ve Mayıs’ta yüzde 63.

Las Vegas, Nashville, Phoenix, Rhode Island, tahliye dosyalarında önemli oranda artışın yaşandığı yerlerden bazıları.

Salgın dönemindeki duraklamanın ardından ev sahipleri daha güçlü şekilde geri dönüyor.

Tahliye dosyalarıyla tahliyelerin ardındaki nedenler arasında kiralardaki artış ve maliyeti karşılanabilir evlerin azlığı da var.

Düşük gelirli birçok kiracı, ev kiralarını ödemelerine yardımcı olan salgın dönemindeki kaynaklara artık sahip değil.

Üstelik istikrarlı bir iş bulmakta zorlanıyorlar. Aldıkları ücretler kira, gıda ve diğer ihtiyaçlarındaki artışlarla karşılaştırıldığında yeterli olmuyor.

Yaşadığı evi tahliye etmek zorunda kalanlardan biri de 79 yaşındaki Maria Jackson. Yıllarca Las Vegas’ta çalışıp hayatını bir düzene koyduktan sonra salgın her şeyi altüst etmiş, dükkanını kaybetmiş ardından da yaşadığı yeri.

Jackson, “Eğer Covid’den etkilendiyseniz kira yardımına başvurabiliyorsunuz. Ben de öyle yaptım. Ama dönüş yapan hiç olmadı. Her şeyi denedim, yaşamak için farklı yerleri aradım. Tahliye emriyle karşı karşıyaysanız 1 milyon dolarınız olsa bile dikkate almıyorlar. Bu bölgedeki herkes taşındı” diyor.

Hayatları boyunca çalışan birinin başına böyle bir şeyin geleceğini kim tahmin edebilir diyen Jackson geçen ay Las Vegas’ta 400 dolar aylığa bir oda bulmuş. Sosyal Sigorta aylığı 1200 dolar sayesinde ödeyebildiği bir rakam.

“Şanslılardanım” diyor, bir çadırda ya da bir barınakta olabileceğini kaydediyor.

Eviction Lab’de uzman Daniel Grubbs-Donavan sonuç olarak evsizliğin arttığını vurguluyor.

Donavan, “Korumalar sona erdi, borçların ertelenmesi bitti, acil kira yardım parası birçok yerde tükendi” diyor.

Kira fiyatları ülke genelinde geçen yıla göre ortalama yüzde 5 artmış durumda. Ama salgın öncesi dönemle 2019’la kıyaslandığında artış yüzde 30,5’i buluyor.

Kirada yaşadıkları yerlerden çıkmak zorunda kalanların ise gidebileceği az sayıda yer var.

Verilere göre ülke genelinde bu durumda kalan insanların maddi açıdan yaşayabilecekleri evler konusunda büyük bir eksiklik söz konusu.

Ulusal Düşük Gelir Konut Koalisyonu’na göre 7,3 milyon konut yapılması gerekiyor.

Peki başka neler yapılmalı?

Ekonomik Adalet Programı yöneticisi Shanzeh Aslam, “Her şeyden önce kira istikrarına ihtiyacımız var. Ödenek reformuna ihtiyacımız var. Tahliye sürecinin kiracıya dostça olmadığı gerçeğini görmeliyiz” diyor.

Aslam’a göre kiraların artması kişiden kişiye değişen bir sorun değil ve bundan etkilenenler özellikle yaşlı ve engelli insanlar.

Aslam, “Bu kişisel bir problem değil. Şirketlerin de dahil olduğu ülkemizi kaplayan bir problem. Ev sahipleri ihtiyaçları olduğundan daha fazla para istiyor. Yaşlılar, engelliler bundan özellikle etkileniyor çünkü aldıkları ücretler artmıyor. Birçok kişi arkadaşlarıyla ev kiralıyor. Çok sayıda insan ya sokaklarda kalıyor ya da bir başka insanın kanepesinde” diyor.

Bazı eyaletlerde kiracılara destek olmak amacıyla ev sahiplerine tahliyeleri gerekçelendirme şartı ya da kira oranlarına enflasyondan en fazla yüzde 3 ya da 1,5 kat artış getirilmesini şarta bağlayan yasa tasarısı çalışmaları yarı yolda kalmışa benziyor.

Bununla birlikte bazı olumlu gelişmeler de var. Bazı salgın dönemi koruma önlemleri kalıcı hale geliyor. Ülke genelinde 2021 Ocak ayından bu yana kiracılar için yasal temsil, tahliye kayıtlarının sır olarak tutulması ve anlaşmazlıkların mahkemeye ulaşmadan arabuluculukla çözülmesi gibi 200 önlem kabul edildi.

Ama bu olumlu gelişmeler rakamlara yansıyan gerçeği değiştirmiyor. Amerika’da tahliyeler artıyor. Merkez Bankası FED’in enflasyonu frenlemek için attığı adımlara rağmen enflasyonda düşüş olsa da hala Amerika’da kendisini hissettiriyor. Ve bu ‘his’ devam ettikçe tahliyeler de devam edecekmiş gibi görünüyor.