TBB’den “Depremzedeler İçin Hukuk Rehberi”

DİYARBAKIR — 

Türkiye Barolar Birliği (TBB), 1999’daki depremden sonra hazırladığı “Depremzedeler İçin Hukuk Rehberi”ni güncelleyerek depremzedelerin hizmetine sundu. Rehberde depremzedelerin hakları, Ceza, Özel Hukuk veya Kamu Hukuku yönünden ayrıntılı olarak anlatılıyor.

TBB, ilkini 1999 depreminden sonra hazırladığı, “Depremzedeler İçin Hukuk Rehberi”ni değişen mevzuat ve uygulamalar doğrultusunda güncelledi. Rehberin önsözünde, depremden sonraki ilk 48 saat içinde, akademisyen, avukat ve hukukçularla temasa geçilerek rehberin güncellendiği belirtildi. Önsözde, “Kamu kurumu niteliğinde Anayasal bir kuruluş olan Türkiye Barolar Birliği, yaşanan felaketin hukuki boyutu konusunda sizleri aydınlatmak ve hukuken yapılması gerekenlerle ilgili olarak zarara uğrayanları bilgilendirmek amacıyla, bu rehberi hazırlamayı görev bilmiştir” deniliyor.

Rehberin, “Ceza Hukuku Yönünden” başlıklı birinci bölümünde, ‘müteahhitler, inşaat öncesi ve sırasında yapıyı mevzuata ve bilimin gereklerine uygun projelendirmekle, inşa etmekle ve yapının projesine uygun yapıldığını denetlemekle yükümlü mühendis, yapı denetçileri gibi teknik görevliler, binalara inşaat ruhsatı, yapı kullanma izin belgesi, veren görevli ve yetkililer, her aşamada denetim görevini yerine getirmeyen ilgili belediye, bakanlık yetkilileri bakımından’ yapılması gerekenlere yer veriliyor. Bu bölümde ayrıca, enkazlar kaldırılmadan bilirkişi eşliğinde delil toplanması, fotoğraflanması, videoya alınması, uydudan yapıyı bulup koordinat adres tarih eklenerek fotoğrafların arşivlenmesi gibi yöntemler öneriliyor.

Ölüm veya yaralanma meydana gelmişse, yakınlarının suçun işlendiği yerin Cumhuriyet Başsavcılığı’na şikayet dilekçesi vermeleri gerektiği bilgisi de bu bölümde yer alıyor.

“Arama kurtarma çalışmaları dava konusu olabilir”

Rehberde, sık sık gündeme gelen arama kurtarma çalışmalarının da dava konusu olabileceğine dikkat çekiliyor. ’Depreme ilişkin gerekli önlemleri almayan, arama ve kurtarma çalışmalarının geç, eksik ya da hatalı başlaması neticesinde kayıpların artmasına sebep olan yetkililer bakımından, kasten adam öldürme veya duruma göre görevi kötüye kullanma suçları’nın gündeme geleceği ifade ediliyor.

Rehberin ‘Özel Hukuk‘ bölümünde, ‘Mirasçılık Belgesi Alınması’, ‘Delil Tespiti Yaptırılması’, ‘Maddi ve Manevi Tazminat Davaları’, ‘Sorumluluğun Dayanağı ve Sorumlunun Belirlenmesi’, ‘Tazminat İsteyebilecek Kişiler ve İstenebilecek Zararlar’ gibi başlıklara yer veriliyor. Bu bölümde,” Depremde yıkılan yapılar sebebiyle enkaz altında kalan kişilerin aranıp kurtarılması konusundaki faaliyetlerin, idare tarafından zamanında, bilimsel ve teknik kurallara uygun biçimde yerine getirilmemesi sebebiyle gerçekleşen ölüm ve yaralanma nedeniyle zarar gören kişiler de maddi ve manevi tazminat isteme hakkına sahiptir” bilgisi bulunuyor.

“İş Kanunu Kapsamında Olan İşçilerin Tazminat ve İşçilik Alacakları” da rehberde yer aldı. Bu başlık altında yer alan bilgilere göre,” Deprem sonucu yaşamını yitiren işçinin yasal mirasçılarının, mirasçı olduklarını belgeleyerek işverenden kıdem tazminatını isteme hakkı vardır” ‘Yıllık izin ücreti alacağı’, ‘Ücret ve ücret benzeri diğer işçilik hakları’, ‘İşin durması nedeniyle tazminat ve işçilik hakları’ gibi konular da bu başlık altında anlatılıyor.

Ebeveynleri ölen çocukların durumu ne olacak?

Depremde en çok gündeme gelen konulardan biri de çocuklar oldu. Deprem geride ebeveynleri ölen yüzlerce çocuk bıraktı. Rehberde bu konuya dair de şu önerilerde bulunuluyor: “Anne babasını kaybetmiş, velayet altında bulunmayan çocuklara, çocuğun bulunduğu yerdeki Sulh Hukuk Mahkemesi’nden vasi atanabileceği gibi, Çocuk ve Aile mahkemeleri de bu konularda karar verebilir. Vasi, çocuğun bakımı ve eğitimi için gereken önlemleri alır. Yine aynı merciler tarafından, sadece belirli bir işin görülmesi amacıyla çocuğa kayyım da atanabilir. Kayyım çocuğun bulunduğu yerdeki Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından atanır “

“Refakatsiz ve ailesinden ayrı düşmüş çocuklara yönelik özel durumlar” başlığı altında ise şu bilgilere dikkat çekiliyor: “Çocuklarınızla ayrı düşmeyi önlemek için, çocuklarınızın kimlik belgelerini, bu belgeler yoksa gerekli bilgileri içeren bir kartı mutlaka yanında taşıyın ve ayrılmanız durumunda gidebileceğiniz ortak alanlar belirleyin. Mümkün olduğu ölçüde resmi görevliler haricindeki tanımadığınız kişilerle seyahate izin vermeyin ve tüm bilgileri kayıt altına alın. Yalnız kalmış bir çocukla karşılaşmanız durumunda, çocuğu ya da ailesini tanıyan birinin olup olmadığını soruşturmadan çocuğun yerini değiştirmeyin“

“İdare hakkında manevi tazminat davası açılabilir”

Rehberin “İdare Hukuku” başlığı altında ise deprem nedeniyle idareciler hakkında açılabilecek davalara vurgu yapılıyor. Bu bölümde “Afetler öncesinde öngörülmesi gereken tedbirlerin alınmaması veya afet sonrası idare tarafından yürütülmesi gereken kamu hizmetlerinin yürütülmemesi veya yetersiz olması durumunda, idareler aleyhine maddi ve manevi tazminat davası açmak mümkündür” bilgisi paylaşılıyor.

Rehberin, vergi hukuku bölümünde ise “Depremde yok olan mallar için emsal bedel tespiti, amortismana tabi kıymetler için amortisman oranı tespiti, deprem nedeniyle beyan ve ödemelerin ertelenmesi, vergi ve cezaların silinmesi ve bağış ve yardımların gelirlerden indirilebilmesi” konularına vurgu yapılıyor.

Sağlık Hukuku başlığı altında da “Tıbbi müdahalelere rızanın verilmesi, sağlık hizmetlerinin sunulması ve genel sağlık sigortası, ölümün tespiti ve ölünün adli muayenesi ile kimliklendirilmesi, ölüden organ ve doku nakli yapılması” konularına yer veriliyor.

“Barolardan adli yardım istenebilir”

Afetzedelere yıkılan veya ağır hasar gören yapılar sebebiyle, konut veya işyeri için sunulan desteklere de yer veren TBB, depremzedelere hukuki haklarının korunması için bulundukları illerdeki barolara adli yardım istemelerini tavsiye etti.

Mahmut Bozarslan