NATO zirvesinde kritik buluşma: Biden ve Erdoğan görüştü

VİLNİUS — 

Litvanya’nın başkenti Vilnius’ta yapılan NATO Liderler Zirvesi’nin en önemli buluşmalarından birisi Başkan Joe Biden ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasındaki görüşme oldu. Başkan Biden, Türkiye’nin İsveç ile uzlaşarak NATO müttefiklerinin kararlılığını teyit ettiğini belirtti ve teşekkür etti. Erdoğan da, “Bu görüşmeyi ilk adım olarak görüyorum, şimdi yeni bir süreci başlatıyoruz” dedi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve ABD Başkanı Joe Biden, Vilnius’da LitExpo Fuar Salonu’nda yapılan zirve kapsamında bir saatten uzun bir süre görüştü. İki lider, görüşme öncesi gazetecilerin önünde kısa açıklama yaptı.

Başkan Biden, bu zirvenin “tarihi bir zirve” olduğunu belirterek, İsveç’in NATO üyeliği konusunda varılan uzlaşma dolayısıyla, Erdoğan’a “gösterdiği liderlik” için teşekkür etti. Biden, “Bu adım NATO müttefiklerine kararlılığımızı teyit ediyor. Hoşgeldiniz” dedi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan da, görüşme öncesi, kendisine uzlaşma nedeniyle teşekkür eden Biden’ı teşekkür ederek yanıtladı. Erdoğan, “Görevime yeniden seçilmem dolayısıyla aradığınız ve ilettiğiniz tebrik mesajı sebebiyle şahsım ve milletim adına teşekkür ediyorum” dedi.

“Stratejik mekanizma” kapsamında sıranın artık devlet başkanları düzeyinde istişarelere geldiği hatırlatan Erdoğan, “Bugün NATO marjında bu görüşmeyi bunun ilk adımı olarak görüyorum. Bundan önceki buluşmalarımız adeta ısınma turu gibiydi ama şimdi yeni bir süreci başlatıyoruz. Benim için yeni süreç 5 yıllık bir süreç. Sizde de seçim hazırlıkları var. Size şimdiden başarılar diliyorum” dedi.

Erdoğan’ın seçim hatırlatmasına Başkan Biden, yeniden seçilmeyi arzu ettiğini ima ederek, “5 yıl daha birlikte çalışmayı sabırsızlıkla bekliyorum” dedi.

Türkiye-ABD Stratejik Mekanizması 4 Nisan 2022 tarihinde Ankara’da başlatılmıştı.

İki ülke arasındaki “stratejik mekanizmanın”, özellikle Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın almasıyla ABD’nin devreye soktuğu yaptırımlara çözüm sağlaması hedeflenmişti.

Bu kritik görüşme sonrasında, Cumhurbaşkanlığı’ndan yapılan açıklamada, “Görüşmede Türkiye ve ABD arasındaki siyasi, ekonomik ve ticari ilişkiler, güvenlik alanındaki işbirliği imkanları ve bölgesel konular ele alındı” ifadeleriyle yetinilen kısa bir açıklama geldi.

Görüşme öncesi ve sonrasında Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’ın sabah saatlerinde yaptığı “ABD Başkanı Joe Biden’ın Kongre'ye danışarak F-16 savaş uçaklarının Türkiye'ye satış sürecini ilerleteceği” yönündeki açıklamasına ilişkin bir ayrıntı verilmedi.

Sullivan, Biden'ın “Türkiye F-16 satışını desteklediği konusunda net olduğunu ve bu süreci ilerletmek niyetinde olduğunu” dile getirmişti. Türkiye’nin dün İsveç’in NATO üyeliğine destek vereceğini açıklamasının ardından ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin ve Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler de aynı konuyu telefonda görüşmüştü.

Türkiye Ekim 2021'de ABD’den 20 milyar dolarlık F-16 savaş uçağı ile mevcut savaş uçakları için yaklaşık 80 modernizasyon kiti satın almayı talep etmişti.

Erdoğan’dan görüşme maratonu

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Başkan Biden’ın yanı sıra, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Almanya Başbakanı Olaf Scholz, İngiltere Başbakanı Rishi Sunak, Kanada Başbakanı Justin Trudeau ve İtalya Başbakanı Giorgia Meloni ile görüştü. Erdoğan, yarın da Yunanistan Başbakanı Kiryakos Mitçotakis ile biraraya gelecek.

“Savaş devam ederken Ukrayna tam üye olamaz”

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de, zirvenin ilk gün toplatılarının ardından basın toplantısıyla gelişmeleri değerlendirdi. Sonuç bildirgesinde NATO müttefiklerinin Ukrayna’nın NATO’ya katılımını “teyit ettiklerini” belirten Stoltenberg, ''Müttefikler savaş devam ederken Ukrayna'yı tam üye yapmama konusunda fikir birliğine vardı” dedi.

Ukrayna'nın Rusya ile savaşı devam ederken NATO üyesi olamayacağını belirten Stoltenberg, "Müttefikler uzlaştığında ve şartlar karşılandığında Ukrayna'ya NATO'ya katılması için davet göndereceğimizi açıkça ortaya koyduk" dedi. Stoltenberg’in bu ifadesi 90 maddelik sonuç bildirgesinin 11’inci maddesinde yer buldu.

Ukrayna'ya ciddi bir askeri destek paketi üzerinde anlaşıldığını, siyasi ilişkileri yükseltmek için NATO-Ukrayna Konseyi'nin kurulduğunu aktaran Stoltenberg, Ukrayna’nın bu aşamaları tamamladıktan sonra NATO üyesi olacağını teyit ettiklerini de vurguladı.

Stoltenberg, ilk günkü toplantıda Ukrayna için siyasi ve askeri bazı kriterleri içeren “Üyelik Eylem Planı”nın kaldırıldığını, böylece üyelik sürecinin iki aşamadan tek aşamaya indiğini belirtti.

Genel Sekreter, "Müttefikler uzlaştığında ve şartlar karşılandığında Ukrayna'ya NATO'ya katılması için davet göndereceğimizi açık bir dille ifade etmiş bulunuyoruz” dedi. Ukrayna'nın eksik kaldığı konuların sorulması üzerine Stoltenberg, şu yanıtı verdi:

"Bunun iki boyutu var. Birincisi savunma ve güvenlik kurumlarını ne kadar modernize edebilecekler, ikincisi yolsuzlukla mücadele dahil yönetimi nasıl güçlendirecekler. Bunlar NATO'nun her genişlemesinde değerlendirilen konular. Çünkü iyi yönetimin yanı sıra, güçlü savunma ve güvenlik kurumları istiyoruz. Ayrıca NATO ile birlikte çalışabilir silahlı kuvvetler istiyoruz. Savunma ve güvenlik kurumlarının modernize edilmesi için çalışıyoruz. Çok yıllı programlarla birlikte çalışmayı hedefiliyoruz"

Müttefikler, toplantıda, Ukrayna'da devam eden bir savaş olduğunu belirterek, savaş devam ederken Ukrayna'yı tam üye yapmanın "3’üncü Dünya Savaşı’nı başlatmak" anlamına geldiğini dile getirdi.

NATO sonuç bildirgesinden öne çıkanlar

Litvanya'nın başkenti Vilnius'ta düzenlenen NATO zirvesinde katılımcı ülkeler tarafından yayınlanan sonuç bildirgesinde NATO müttefiklerinin özellikle Avrupa kıtasındaki Ukrayna savaşının devam ettiği bu dönemde transatlantik birlik ve dayanışmanın altı çizildi ve kaynağı ne olursa olsun tüm tehditlere karşı 360 derecelik yaklaşıma dayalı kolektif savunma taahhüdü yinelendi.

NATO'nun Ukrayna'ya kapsamı genişletilmiş siyasi ve pratik destek paketi sağlama üzerinde anlaştığı kaydedilen bildirgeye göre Ukrayna'nın NATO üyeliği emelleri kapsamında siyasi diyalog ve işbirliği sağlamak amacıyla NATO-Ukrayna Konseyi kurulmasına karar verildiği de belirtildi.

NATO-Ukrayna Konseyi'nin yarınki ilk toplantısında Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenski'nin ağırlanacak olmasından memnuniyet duyulduğu, İsveç'in tam üyeliğinin de dört gözle beklendiği, Finlandiya'ya ise ittifakın en yeni üyesi olarak kucak açıldığı vurgulandı.

Avrupa-Atlantik bölgesi barışında Ukrayna savaşı nedeniyle çatlak oluştuğunun kaydedildiği bildirgede, Rusya Federasyonu'nun NATO müttefiklerinin güvenlik, istikrar ve barışına yönelik en ciddi ve doğrudan tehdit olduğu belirtildi. Terörün tüm türlerinin ise NATO ülkelerinin halkları, uluslararası barış ve refah açısından en doğrudan ve asimetrik tehdit olduğunun altı çizildi.

Rusya'nın Ukrayna'ya karşı açtığı gayrimeşru savaşın tüm sorumluluğunu taşıdığı kaydedilirken, insan hakları ve uluslararası hukukun ihlallerinin sorumlularının hesap vermek zorunda olduğu, Rusya'nın işlediği savaş suçlarının cezasız kalmaması gerektiği vurgulandı.

Bildirgede ayrıca Ukrayna'nın kendi güvenlik ittifaklarını oluşturma ve tercihlerini yapma hakkının desteklendiği, NATO ile giderek daha yakınlaştığı belirtildi. Bildirge metninde, “Müttefikler, Ukrayna'nın NATO ile müşterek çalışma ve işbirliği konusundaki ilerlemelerini, bunun için gereken demokrasi ve güvenlik reformlarının işlevselliğini desteklemeye ve değerlendirmeye devam edecek” ifadesi yer aldı.

Karadeniz bölgesinin NATO ittifakı için stratejik öneme sahip olduğunun vurgulandığı bildirgede, 1936 Montrö Antlaşması maddelerine uyulmasına tam destek verildiği belirtildi.

Arzu Çakır