Danışmanlara ve petrol tankerlerinin yaptığı nakliyatları izleyen şirketlere göre İran'ın petrol üretimi ve ihracatı, Amerikan yaptırımlarına rağmen Ağustos ayında hızlı artış gösterdi. Tahran'ın Çin'e yaptığı petrol satışı bunda etkili oldu.
Uzmanlar, yüksek ihracat oranının İran'ın Amerikan yaptırımlarından kaçınma girişimlerinin başarısının ve İran'la Amerika'nın ikili ilişkileri iyileştirme arayışında olduğu bu dönemde Washington'un yaptırımları uygulamada ihtiyatlı davranmasının sonucu olduğu görüşünde.
Amerika, eski Başkan Donald Trump'ın 2015 yılında İran'ın nükleer faaliyetlerinin kısıtlanması amacıyla varılan anlaşmadan 2018'de çıkması ve İran hükümetinin gelir kaynaklarını azaltmak için yaptırımları yeniden devreye almasıyla birlikte İran'ın petrol ihracatlarını sınırlamaya çalışıyor. Ancak petrol sektörünü yakından izleyenlere göre İran'ın petrol ihracatı, Başkan Joe Biden döneminde artmaya başladı. Çin'in ise İran'ın en büyük alıcısı olduğu görülüyor.
Enerji alanında danışmanlık hizmetleri sunan SVB International, Ağustos ayında İran'ın petrol üretiminin günde 3 milyon 150 bin varile ulaştığını, bunun 2018 yılından bu yana kaydedilen en yüksek üretim seviyesi olduğunu bildirdi. Ham petrol ve ham petrolün hafif bir türünün ihracatı günde 2 milyon varil olarak gerçekleşti.
SVB International'dan Sara Vakhshouri, “İran, yaptırımlar öncesi petrol üretimini telafi etme yolunda ilerliyor” dedi.
Reuters'ın ulaştığı üç ayrı petrol ihracatı takipçisi de benzer tahminlerde bulundu.
Öte yandan Amerika ve İran, İran'ın beş Amerikan vatandaşını serbest bırakması ve Güney Kore'nin İran'a ait 6 milyar doları serbest bırakmasını içeren olası bir anlaşma üzerinde görüşmelerde bulunuyor. Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, anlaşma takvimine ilişkin açıklama yapmayı reddetti.
Yüksek petrol fiyatları ise 2024 yılı Kasım ayında yapılacak başkanlık seçiminde yeniden seçilmek için yarışa girecek olan Başkan Joe Biden için siyasi risk taşıyor. Küresel piyasaların daha fazla petrol arzıyla beslenmesi ise fiyatların düşük tutulmasına yardımcı olabilir.
Araştırma firması ClearView Energy Partners'den uzman Kevin Book, Amerika'nın İran'a yaptırım uygulanması konusunda daha ihtiyatlı davrandığını söyledi.
ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan bir sözcü, Biden yönetiminin İran'a yaptırım uygulamaya devam ettiğini, uygulanan metodolojiye göre petrol ihracatına ilişkin rakamların zaman içinde değişiklik gösterebileceğini kaydetti.
Sözcü, “Diğer ülkeleri İran'a uygulanan yaptırımlarla ters düşecek adımlar atmaktan caydırmak için düzenli olarak iletişim içindeyiz” dedi.
Maliye Bakanlığı'ndan konuya ilişkin açıklama talebine yanıt verilmedi.
İran, uzun yıllardır gemiden gemiye transferlerle ve petrol tankerlerini farklı konumlarda göstermek için küresel konumlandırma sistemi cihazları üzerinde yaptığı manipülasyonlarla petrol yaptırımlarından kaçınmayı başarıyor. Uzmanlar, İran'ın bu taktiklerinin giderek daha başarılı olduğunu söylüyor.
Düşünce kuruluşu Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezi'nden uzman Ben Cahill, İran'ın ayrıca Çin'e indirimli petrol satışı yaptığını, bunun da alıcıların siparişleri arttırmasını sağladığını söylüyor.
Cahill, “Burada bir sürpriz yok, eğer petrolünüzün fiyatını indirirseniz talep artar. Bu ticareti durdurmanın zor olduğunu düşünüyorum” diyor.
Uzmanlara ve nakliye verilerine göre İran ayrıca Suriye ve Venezuela'ya da petrol gönderiyor.
İran'ın da üyesi olduğu Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı (OPEC) verileri, günde 3 milyon 150 bin varillik üretim oranının 2018'den bu yana İran'ın eriştiği en yüksek üretim seviyesi olduğunu gösteriyor.
Petrol nakliyesini değerlendiren TankerTrackers.com, İran'ın ham petrol ve daha hafif bir ham petrol türünün ihracatının Ağustos ayının ilk 27 gününde günde ortalama 1 milyon 920 bin varili bulduğunu tahmin ediyor. Reuters'a verilen rakamlara göre bunun ham petrol kısmı, günde 1 milyon 770 bin varildi.
Tanker hareketliliğini izleyen ve adının açıklanmasını istemeyen bir başka firma da Ağustos'ta İran'ın ham petrol ihracatının günde 1 buçuk milyon varilin üzerinde olduğunu bildirdi.
Petrol akış verileri sağlayan Kpler firması, Ağustos ayı ihracatının günde ortalama 1 milyon 200 bin varil olmasını bekliyor. Firmaya göre 2018 yılı Mayıs ayında İran'ın petrol ihracatı günde 1 milyon 540 bin varildi.
İran'ın petrol ihracatına ilişkin resmi rakamlar bulunmuyor. Tanker hareketliliğini izleyen firmalar, uydu verilerini ve limanlardaki yükleme verilerini kullanıyor.
İran, yakın vadede arzın artmasını beklediğini bildirmişti. İran Petrol Bakanı, devlet medyasına göre hampetrol üretiminin Eylül ayı sonunda günde 3 milyon 400 bin varile ulaşacağını söylemişti.
İran'ın petrol ihracatındaki artış, OPEC ülkeleriyle Rusya'nın üye olduğu OPEC+'nın petrol pazarını desteklemek için üretimde kesintiye gittiği döneme denk geldi. Ekonomideki zayıflamanın petrole olan talebi azaltacağına ilişkin beklentiler, fiyatları etkiliyor.
SVB International'dan Sara Vakhshouri, Biden yönetiminin İran'la ilgili petrol politikasında yeterince şeffaf olmamasının, bazı OPEC+ üyelerinin petrol üretimini kıstığı bu dönemde küresel enerji güvenliği üzerinde sonuçlar doğurduğunu kaydediyor.
VOA TÜRKÇE
