Takiyye ve cemaatler: Dün gizli talimat, bugün yeni isimler
Mustafa Ekşi
2005 yılında yayımlanan bir dosya, Fethullah Gülen yapılanmasının hiç görülmemiş fotoğraflarıyla birlikte “takiyye” stratejilerini gözler önüne sermişti. Evlerde Risale-i Nur külliyatlarını gizlemek, girişe Atatürk portresi asmak, işyerinde devletçi gazeteler bulundurmak ve telefonda dini kelimelerden kaçınmak… Tüm bu önlemler, hareketin yıllarca kamuoyundan gizlediği bir gerçekliği açığa çıkarıyordu: varlığını sürdürmek için görünmez olmak (Milliyet, 2005).
Aradan geçen 20 yıl, bu yöntemin sadece bir döneme ait bir taktik olmadığını gösterdi. 15 Temmuz darbe girişimi, devlet içinde yıllarca takiyye ile güç devşiren bir örgütün en kanlı şekilde ortaya çıkışıydı. O gün yaşananlar, cemaatlerin niyetini sorgulamadan “hizmet” adı altında örgütlenmelerine göz yumulmasının bedelini hatırlattı (TBMM, 2017).
Bugün tablo daha farklı mı? Kısmen evet, kısmen hayır. Türkiye içinde Gülen yapılanmasının kurumsal varlığı büyük ölçüde dağıtılmış görünüyor. Ancak Avrupa’dan Amerika’ya, Afrika’dan Asya’ya kadar uzanan bir diaspora ağı, hâlâ yeni isimlerle ayakta. Eğitim kurumları, dernekler, insani yardım kuruluşları… İsimler değişse de amaç aynı: toplumsal tabanı diri tutmak, ekonomik kaynak üretmek ve siyasi nüfuz sağlamak (Steinberg, 2010).
Dini cemaatler yalnızca “manevi rehberlik” amacıyla mı var? Kağıt üzerinde öyle. Fakat Türkiye’deki deneyim, bu yapıların zamanla medyaya, ticarete, siyasete uzanan bir güç hattı kurmaya yöneldiğini gösteriyor. Gülen cemaati bunun en bariz örneğiydi. Bugün ortaya çıkan farklı dini grupların da aynı yolu izleyip izlemeyeceği, devletin ve toplumun en önemli sınavlarından biri olacak (Yavuz, 2018).
Takiyye, yalnızca bir yöntem değil, aynı zamanda bir varoluş biçimi. Dün gizli talimatlarla uygulanan bu strateji, bugün farklı adlar altında yeniden karşımıza çıkıyor. Asıl soru şu: toplum ve devlet, dini inançları istismar ederek güç devşirmek isteyen bu yapılara karşı nasıl bir denge kuracak?
Kaynakça
- Milliyet (2005). Hiç görülmemiş fotoğraflarla Fethullah Gülen’in kodları. 2 Aralık 2005.
- TBMM (2017). 15 Temmuz Darbe Girişimi ve FETÖ/PDY Yapılanması Araştırma Komisyonu Raporu. Türkiye Büyük Millet Meclisi.
- Steinberg, G. (2010). The Failure of Islamism in Turkey: The Gülen Movement. SWP Research Paper, Berlin.
- Yavuz, H. (2018). The Gülen Movement: Between Social Islam and Global Islam. Oxford University Press.
