Nobel Tıp Ödülü, pandeminin yavaşlatılmasında kritik öneme sahip olan COVID-19'a karşı elçi RNA aşılarının geliştirilmesini sağlayan ve teknolojisi gelecekte kanser ve lupus gibi hastalıklara karşı aşı üretmede kullanılabilecek keşiflerin sahibi iki uzmana verildi.
Macar asıllı Amerikalı Katalin Karikó ve Amerikalı Drew Weissman, İsveç’in başkenti Stockholm’de Nobel komitesinin yaptığı açıklamaya göre "insan sağlığına yönelik en büyük tehditlerden biri sırasında aşı geliştirmenin eşi benzeri görülmemiş hızına" katkıda bulundukları için ödüle layık görüldü.
Nobel komitesi, Karikó ve Weissman’ın “çığır açan buluşlarının elçi RNA’nın bağışıklık sistemiyle nasıl etkileşim içine girdiğine ilişkin anlayışı temelden değiştirdiğini” kaydetti.
Geleneksel yöntemlerle aşı geliştirmek için virüs ya da virüs parçalarını çoğaltmak ve diğer aşamalardan önce bunları saflaştırmak gerekiyor.
Elçi RNA yaklaşımı ise protein üretimi için talimat içeren genetik kod parçalarını içeriyor. Hedef alınacak doğru protein seçildiği takdirde insan bedeni, küçük bir aşı fabrikasına dönüşebiliyor.
Laboratuvarda üretilen elçi RNA'nın vücuda enjekte edilmesi, genellikle onu yok eden bir tepkimeyi tetikliyordu. Ancak Macaristan’daki Szeged Üniversitesi ve Pennsylvania Üniversitesi’nden profesör Karikó ve Pennsylvania Üniversitesi’nden Weissman, yapı taşlarına yönelik küçük bir değişiklikle RNA’nın bağışıklık sistemi savunmasını bertaraf edebilecek kadar görünmez olmasını sağladı.
Fotokopi odasında başlayan yılların ortaklığı
Ödülü aldığını öğrenen Weissmann “Gelecek inanılmaz. Yıllardır RNA ile neler yapabileceğimizi düşünüyorduk, nihayet gerçekleştiriyoruz” dedi.
Çok şaşırdığını ve sevinçli olduğunu söyleyen Karikó da müjdeli haberi Weissman’a kendisinin verdiğini söyledi.
Kariko, COVID-19’dan önce mRNA aşılarının zika, grip ve kuduz virüslerine karşı denenmeye başladığını, ancak pandeminin patlak vermesinin dikkatleri mRNA yaklaşımına çevirdiğini söyledi.
68 yaşındaki Karikó, Nobel Tıp Ödülü’nü kazanan 13’üncü kadın oldu. COVID-19 aşılarını geliştiren Amerikan ilaç firması Pfizer’la ortaklık yapan Alman biyoteknoloji şirketi BioNTech’te kıdemli başkan yardımcısı olarak da görev almıştı.
Associated Press haber ajansına konuşan Karikó, Weissman’la 1990’lı yıllarda tesadüfen, araştırmalarının fotokopilerini çektikleri sırada tanıştığını anlatmıştı.
RNA’ya odaklanan Kariko ve immünolojiye odaklanan Weissman, on yıllardır birlikte çalışıyor. Kariko, “Biz birbirimizi eğittik” diyor.
Meslektaşlarından övgü
Londra’daki Imperial College’dan John Tregoning, Katalin Karikó için, “tanıdığım en ilham verici bilim insanlarından biri” ifadesini kullandı.
Tregoning, Karikó ve Weissmann’ın çalışmalarının “toplumun en önemli ihtiyaçlarının karşılanması için geliştirilecek çözümlere uzanan temel araştırmaların önemini gösterdiğini” söyledi.
Exeter Üniversitesi’nden bulaşıcı hastalıklar uzmanı Dr. Bharat Pankhania, elçi RNA aşısı geliştirmede kullanılan teknolojinin Ebola, sıtma ve deng humması gibi başka hastalıkların aşılarının iyileştirilmesinde de kullanılabileceğini öngörüyor. Bu teknoloji aynı zamanda bazı kanser türleriyle lupus gibi otoimmün hastalıklara karşı aşılar geliştirmede de kullanılabilir.
Nobel Ödülü sahipleri 1 milyon dolar tutarındaki para ödülünü de alıyor. Ödüller 10 Aralık’ta düzenlenen törenle sahiplerini bulacak.
Fizik ödülü yarın, kimya Çarşamba, edebiyat da Perşembe günü açıklanacak. Nobel Barış Ödülü Cuma, ekonomi ödülü ise 9 Ekim’de sahiplerini bulacak.
VOA TÜRKÇE
